Özgür ve eşit yaşamın modeli: Eşbaşkanlık

  • kadın
  • 09:34 9 Kasım 2024
  • |
img
İZMİR - Toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alan eşbaşkanlık sisteminin DTP tarafından uygulanmaya başlamasının üzerinden 18 yıl geçti. Eşbaşkanlık, iktidarın tüm saldırılarına rağmen her geçen gün daha da büyüdü ve sahiplenildi.  
 
Demokratik Toplum Partisi (DTP) tarafından 9 Kasım 2006 tarihinde fiili olarak hayata geçirilen eşbaşkanlık sistemi 18 yaşında. Eşbaşkanlık, politika üretme ve uygulama süreçlerinde toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alan bir sistem. Yönetim mekanizmalarında erkek egemen iktidarla mücadele etme ve cinsiyetçiliğe son verme, tekleşmiş iktidarı dağıtma amacıyla hayata geçirilen bir uygulama. Erkek egemen zihniyete karşı her geçen gün daha da sahiplenen ve büyüyen eşbaşkanlık sistemine gelinen süreci derledik. 
 
KADINLARIN MÜCADELESİ 
 
Siyasetteki etkin öncü rolüyle Ortadoğu başta olmak üzere dünya kadın mücadelesine yön veren Kürt kadın hareketi, Türkiye'de de köklü mücadele geleneğiyle birçok ilke imza attı. Kürt kadın hareketi, hayatın her alanında olduğu gibi siyasette de görünürlüğünü yıllar içinde arttıran bir noktada oldu. Kürt kadın hareketinin siyasetteki mücadelesi bugün milyonlarca kadına ulaşmış durumda.  
 
Kürt kadınlarının siyasetteki belirginliği, 1990'lı yıllarda daha da görünür olmaya başladı. Kadınlar, 11 Mayıs 1994 tarihinde kurulan Halkın Demokrasi Partisi'nde (HADEP) oluşturulan kadın komisyonları ile görünür olmaya başladı. Siyasi partilerin kol örgütü kurmaları önündeki yasağın kaldırılması ile HADEP'in 2000 yılında gerçekleşen kongresinde kadın kolları ile özerk bir kadın yapısı kuruldu. Kongrede ek 4'ncü madde ile “pozitif ayrımcılık” ilkesi tüzüğe eklendi. 
 
2002 yılına gelindiğinde HADEP ilk defa kadın kotası uygulamaya başladı. 9 Kasım 2005'te kurulan Demokratik Toplum Partisi (DTP) ise, yüzde 40 cinsiyet kotası uygulamaya başladı. Yüzde 25 ile başlayan kadın kotası, daha sonra yüzde 40, ardından yüzde 50 ile eşit temsiliyet boyutuna çıkarıldı. 
 
EŞBAŞKANLIK NE ZAMAN BAŞLADI? 
 
Türkiye’de eşbaşkanlık sistemini uygulayan ilk siyasi parti DTP oldu. 9 Kasım 2006 yılında uygulanmaya başlanan sistemde ilk eşbaşkanlar Aysel Tuğluk ve Ahmet Türk oldu. 2006 yılında fiilen uygulanan eşbaşkanlık sistemi, 2013 yılında Halkların Demokratik Partisi'nin (HDP) tüzüğüne girdi.  
 
Kürt kadınları, bu dönemde siyasi partiler yasasının değişmesi için yoğun bir mücadele yürüttü. Eşbaşkanlığın yasalaşması için başlatılan imza kampanyası ile kısa sürede 98 bin imza toplantı ve Meclis'e sunuldu. Fakat bu talep kabul edilmedi. 
 
KADIN TEMSİLİYETİNİN YILLARA ORANI
 
DTP'de eşbaşkanlık sisteminin uygulanmaya başlamasıyla kadınların siyasetteki görünürlüğü arttı. 1999 yerel seçimlerinde kota ve pozitif ayrımcılık uygulanması sonucu HADEP ile 3 kadın belediye başkanı seçildi. 2004 yerel seçimlerinde DTP'den 9, 2009’da Barış ve Demokrasi Partisi'nden (BDP) 15 belediyede kadınlar başkan olarak seçildi. Bu süreçlerde, kadın belediye meclis üyelerinin sayıları da eş güdümlü olarak artmaya başladı. 2014 yılında ise, Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP) kazandığı 102 belediyenin 96’sında eşbaşkanlık sistemi hayata geçirildi. 2019'da Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) ve 2024'de Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi'nden (DEM Parti) kazanılan tüm belediyelerde de eşbaşkanlık sistemi uygulandı. 
 
DEM Parti, 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde 3 büyükşehir, 7 il, 58 ilçe ve 10 belde belediyesini olmak üzere toplamda 78 belediye kazandı. Tüm belediyelerde eşbaşkanlık sistemi uygulandı. Ancak 3 Haziran'da Colemêrg Belediyesi, 4 Kasım'da ise Mêrdîn Büyükşehir, Êlih ve Riha/Xelfetî (Halfeti) belediyelerine kayyım atandı. 
 
SENDİKA VE PARTİLERE ÖRNEK OLDU
 
DTP ile başlayan eşbaşkanlık sistemi, sırasıyla Demokratik Toplum Kongresi (DTK), Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), Halkların Demokratik Kongresi (HDK), Halkların Demokratik Partisi (HDP), Demokratik Bölgeler Partisi (DBP), DEM Parti ile günümüze kadar geldi. Yine bu sistemi sadece siyasi parti ve kongreler esas almadı, sivil toplum örgütlerinden emek örgütlerine ve derneklere kadar bu sistem yaşamın tüm örgütlü alanlarına yayıldı. 
 
Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), 6 Temmuz 2014'de yaptığı 8'inci Olağan Genel Kurulu'nda yaptığı tüzük değişikliğiyle eşbaşkanlık sistemini hayata geçirdi. Lami Özgen ve Şaziye Köse ilk eşbaşkanlar olarak görev yaptı. KESK'e bağlı sendikalarda bir bir tüzük değişiklikleri ile eşbaşkanlık sistemine geçti. Ezilenlerin Sosyalist Partisi (ESP), Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi (SYKP) ve Yeşil Sol Parti (YSP) de eşbaşkanlık ve eşsözcülük bulunuyor. 
 
ÖCALAN'IN ÖZGÜR EŞ YAŞAM FİKİRLERİ 
 
Eşbaşkanlık ve eşit temsiliyet fikrinin hayat bulmasında PKK Lideri Abdullah Öcalan'ın fikirleri öncü oldu. PKK Lideri Öcalan, özgür eş yaşamı "Özgür eş yaşam derken klasik bir karı-koca ilişkisinden veya buna benzer modern, post-modern elbise giydirilmiş evlilik ilişkilerinden söz etmiyorum. Sözünü ettiğim özgür eş yaşam her iki cinsin de eşitlik ve özgürlük temelinde, hayatı her yönüyle yeniden inşa ettiği yaşamdır. Zamansız ve mekânsız insan veya toplum olamayacağına göre kadın ve erkek kendileri ile birlikte zamanı ve mekânı da özgürleştirmeli ki üzerinde aşk ve sevgi çiçeklenebilsin" diye tarifliyor.
 
Abdullah Öcalan, 21 Temmuz 2013 tarihinde İmralı’ya giden HDP heyeti ile yaptığı görüşmede de eşbaşkanlığın kadın sistemi olarak ele alınması gerektiğini ancak kadının salt biyolojik bir varlık olarak görülmesi hatasına düşüldüğünü kaydetti. Görüşmede, kota uygulamasının özgürlük ve eşitlik meselesinde toplumsal ihtiyacı karşılamadığına işaret edilerek, eşbaşkanlık sisteminin hayata geçirilmesinin önemine vurgu yapıldı. 
 
EŞBAŞKANLIĞA SALDIRILAR 
 
2014 yılında Siyasi Partiler Kanunu’nda eşbaşkanlık tanındı. Ancak sonrasında HDP’nin yerel yönetimlerde uygulamaya koyduğu eşbaşkanlık sistemi, soruşturma ve görevden uzaklaştırmalara gerekçe yapıldı.
 
Dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 2016'da eşbaşkanlar hakkında "Kamu görevinin usulsüz üstlenilmesi" iddiasıyla 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilmesi için idari ve cezai süreçlerin başlatılması için valiliklere talimat verdi. 
 
2014 yılında Demokratik Bölgeler Partisi'nden (DBP) Amed'in Sûr ilçesinde belediye eşbaşkanlığına seçilen Seyit Narin’e verilen hapis cezası Mayıs 2024'de onandı. Narin, eşbaskanlık sistemini uyguladığı için "Görevi kötüye kullanmaktan” ceza alan ve cezası onanan ilk belediye eşbaşkanı oldu. 
 
Dêrsim Belediyesi eski Eşbaşkanı Mehmet Ali Bulun’un da aralarında olduğu çok sayıda kişi hakkında eşbaşkanlık sistemi gerekçe gösterilerek dava açıldı. Ancak birçok dava beraatla sonuçlandı.  
 
Eşbaşkanlığa dönük saldırılar, sonraki süreçte de devam etti. Birçok siyasetçi ve kurum temsilcisi hakkında açılan davalarda eşbaşkanlık kriminalize edilmeye çalışıldı. Yine HDP'nin 31 Mart 2019 seçimlerinden sonra kazandığı belediyelere kayyım atanmasının gerekçeleri arasında eşbaşkanlık sistemi de yer aldı.  
 
MA / Semra Turan

Diğer başlıklar

14/12/2024
16:41 Sümeyye Boz: Halkın bütçesi savaşa ayrılıyor
16:28 Sanatçı Pınar Aydınlar serbest bırakıldı
16:13 Qamişlo sınırında yürüyüş: Abdullah Öcalan'ın özgürlüğü ile barış olacak
16:09 Sınırdaki nöbet eylemi sürüyor: Çare Özerk Yönetim’le görüşmektir
15:46 DEM Parti: Grev hakkı yasaklanamaz
15:25 SEP’ten gözaltılara tepki: Diz çökmeyeceğiz
15:02 Gever’de askeri operasyon
15:00 Amed'de Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Dairesi Başkanlığı kuruldu
14:50 Aydınlar 'çözüm' istiyor: Barış ihtiyaç değil, zorunluluk
14:38 Hasta tutsaklar Kaytan ve Okur'un yaşamları tehlikede
14:21 Deniz Şen’in taziyesine kitlesel ziyaret
14:16 Emekliler insanca yaşam hakkı istiyor
14:12 KHK eylemi 114’üncü haftasında
14:11 ‘Çözümde samimiyseniz kayıp yakınlarının sesini duyun’
13:49 Kürt Dil Platformu: Bütün çalışmalarımızı Kürtçe yapalım
13:41 Katledilenlerin dosyasındaki zaman aşımı kararının kaldırılmasını istediler
13:26 Cizîr yasağında katledilenler unutulmadı
13:18 Ferhad Merdê ve Bavê Teyar’dan Rojava’yı sahiplenme çağrısı
13:07 Aydınlardan Kürt sorunu çağrısı: Barış için gerekli adımlar acilen atılmalı
13:05 Wan’da gözaltılar protesto edildi
12:52 Hesabına gelen para nedeniyle sınır dışı edilmek isteniyor
12:13 Yasakların 9'uncu yıl dönümünde 'yüzleşme' çağrısı
10:31 Keskin Bayındır: Rojava’nın statüsü tanınmalı
Çiğdem Kılıçgün Uçar: Çözüm Abdullah Öcalan'ın özgürlüğünde
10:21 Abdullah Öcalan: Demokratik Ulus çıkmaz ve çatışmaları ortadan kaldırır
09:56 Greve ‘milli güvenliği bozucu nitelikte’ gerekçesiyle erteleme!
09:55 Gazeteci Cihan: Türkiye yeni kurulacak Şam hükümeti üzerinde etkili olmaya çalışıyor
09:43 Qamişlo sınırında nöbet: Rojava'yı savunmak Kürdistan'ı savunmaktır
09:30 Evîn Cuma: Siviller hedefte, DAİŞ yeniden güç topluyor
09:06 'Uyuşturucuyla mücadelede toplumsal çaba önemli'
09:05 Katledilen çocukların isimlerinin parka verilmesine kaymakamlık engeli
09:03 Sosyalist partiler: Rojava'da geliştirilen demokratik sistemi savunmalıyız
09:02 Siyasetçilerden iktidara: Çetelerle değil, Kürtlerle masaya otur
09:01 KHK ile ihraç edilen öğretmen icralık oldu
09:00 Amed sokakları: Ortadoğu’da barış ancak Kürt sorununun çözümüyle mümkün
09:00 14 ARALIK 2024 GÜNDEMİ
08:21 7 kent için sarı ve turuncu kodlu uyarı
13/12/2024
23:10 Türk: Türkiye Kürt düşmanlığını sürdürdüğü sürece barıştan söz etmek imkansız
22:22 Gazze’de katledilen gazeteci sayısı 140’a yükseldi
22:18 WANA Suriye'de kadınların haklarının güvence altına alınmasını istedi
21:14 İran güçleri bir Kürt kolberi daha katletti
21:07 Katalan bakandan İspanya başbakanına ‘Rojava’ mektubu
20:37 'Hayvan katliamı yasası' protesto edildi
20:33 Antony Blinken Bağdat’ta: DAİŞ’e karşı mücadele sürmeli
20:23 ‘Abdullah Öcalan’a umut hakkının tanınmaması hak ihlalidir’
19:34 Kürt kanaat önderlerinden birlik çağrısı
19:20 Qamişlo sınırında nöbet sürüyor: Kürtlerin kalbi Rojava için atıyor
17:47 Eskişehir’deki madene yürütmeyi durdurma kararı
17:29 DEM Parti'den 3 bin liralık burs tepkisi: Bir kahve dahi içemezler
16:57 Yeni Yaşam çalışanı Durmuş tutuklandı
16:40 Fransa’nın yeni başbakanı belli oldu
16:31 Doğu Karadeniz'de 20 köy yolu kardan kapandı
16:29 AKP, İYİ Parti ve SP'ye göre TSK Roboskî’yi bombalamadı
16:23 AP Türkiye Raportörü’nden DEM Parti’ye ziyaret
16:19 'Rojava insanlığın onurudur, savunalım'
15:54 Qamişlo sınırında nöbet: Rojava Devrimi’ni koruyacağız
15:50 Valilik, Mehmet Uzun isminin parka verilmesini 'uygun' görmedi
15:31 ‘Coğrafya değişiyor siz Rojava’yı bombalamaya devam ediyorsunuz’
15:19 Türkiye’nin saldırılarında 13 öncü kadın katledildi
15:18 Tutsaklara para gönderme kampanyası: Dayanışmak görevdir
15:09 ‘Repertuara Stranbêjiyê’ kitabı Sûr’da çocuklara ulaştırıldı
15:04 İsrail’den Suriye’ye hava saldırısı
14:14 Rapor: Çıplak arama, sansür, disiplin cezaları, tahliye erteleme
13:49 Av. Raziye Öztürk: İtiraf edilen tecrit sürdürülüyor
13:44 Amed’den çağrı: Direnişi büyütelim, Rojava’ya sahip çıkalım
13:37 Eşbaşkan Neslihan Şedal: Kadınların yaşamın öznesi olabilmesi için çalışacağız
12:59 Wan’da 3 gözaltı
12:55 SEP Genel Başkanı’nın aralarında olduğu 15 gözaltı
12:54 İki kent 3 ilçeyi kapsayan bölgeye 17 RES türbini
12:40 Eş Genel Başkanlar 31 ülke temsilcileriyle bir araya geldi
12:38 Duruşma salonunda silahlı saldırı: 2 ölü, 2 yaralı
12:37 Öznur Bartın: Savaş bütçesi yüzde 65 arttı
12:34 Sanatçı Pınar Aydınlar gözaltına alındı
12:22 Ailelerden İmralı başvurusu
11:36 DEM Parti’den hak ihlalleri raporu: Baskılar yüzde 50 arttı
11:26 PYD Eşbaşkanı: Şam’da bir olursak irademizi kabul etmek zorunda kalırlar
11:00 Taciz davasında ‘ödül’ gibi ceza: Bu çocukları kim koruyacak?
10:26 DBP Kadın Meclisi Sözcüsü: Özerk Yönetim'in kazanımlarına saldırmaktan vazgeçin
10:19 Mersin'de siyasetçi ve hak savunucuları gözaltına alındı
09:52 Wan'da 131 yerleşim yerinin yolu ulaşıma kapandı
09:28 ‘Saldırıları ezilen halkların birlikte mücadelesi durdurur’
09:26 İnsan onuruna yaraşır bir asgari ücret talebi
09:22 Yangın sonrası gönderilen yardıma el konuldu iddiası
09:15 PEN Norway’den gazeteci Arslan’ın iddianamesine dair rapor
09:15 Agirî Belediye Eşbaşkanı Hazal Aras: Kentte yeni bir zihniyet inşa ediyoruz
09:14 Bozarslan: Türkiye, Rojava'yı parçası haline getirmek ve emrine koymak istiyor
09:10 Belediyeye alınmayan meclis üyeleri: Direneceğiz
09:10 Suriye'de 13 yılda demografik yapı nasıl değiştirildi?
09:08 9 yıl geçti yaralar hala kapanmadı
09:03 90'larda yakılan mahalleler petrol şirketlerinin hedefinde
09:01 Mahkeme iptal ediyor, bakanlık onay veriyor
09:00 13 ARALIK 2024 GÜNDEMİ
08:47 Çok sayıda kent için sarı ve turuncu kodlu uyarı
07:59 Çöp konteynerinde bir bebek cesedi bulundu
12/12/2024
23:42 Wan’da eğitime bir gün ara
23:34 ABD Dışişleri Bakanı Blinken Ankara’da: QSD’nin rolü kritik
23:16 Ankara’da ekoloji paneli: Ekolojik yıkım savaş aracı olarak kullanılıyor
22:42 Mazlum Abdi: Kalıcı bir ateşkes için Türkiye ile görüşüyoruz
22:31 Özerk Yönetim: Bölgeye bir uluslararası soruşturma komitesi gönderin
21:25 Reqa’da halka rastgele ateş açıldı: 34 yaralı
21:10 Mahkeme cezaevini haksız buldu: Ali Can Yılmaz tahliye edildi
21:01 Danirmarka'da parlamento önünde Rojava ve tecrit protestosu
20:52 Bir kadın üç çocuğuyla hayatını yitirmiş halde bulundu
20:28 Kürt ve Arap aşiret önderleri: Fitneye karşı QSD'nin yanındayız
20:02 Kuzey ve Doğu Suriye'de sokağa çıkma saatleri değiştirildi
19:29 Cinsel taciz failine ödül gibi ceza
19:14 Ateşkese rağmen paramiliter gruplar Minbic'e saldırıyor
19:09 İnşaat iskelesi çöktü: 1 işçi yaşamını yitirdi
18:38 AP Türkiye Raportörü Sanchez, DEM Parti’yi ziyaret edecek
18:21 Ekoloji örgütleri Meclis önünde: Doğamız kayyımlara verildi
18:04 MİT başkanı Şam'da
18:02 İHD ve TİHV’den tutsak hak savunucuları için çağrı
17:53 Ebrar Sitesi müteahhiti Ahmet Kara’ya 17 yıl hapis cezası
17:47 Amedspor etrafından dayanışma ve birlik çağrısı
17:38 Wan Belediyesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi açtı
17:27 Federe Kürdistan'da Rojava'ya yardım kampanyası
17:22 Wan’da trafik kazası: Bir öğrenci hayatını kaybetti
17:12 Til Temir obüslerle bombalandı
17:08 Çocuğa taciz davasında failin önceki suçları soruşturulacak
15:53 Özerk Yönetim: Suriye bayrağı özerk bölgelerde de olacak
15:50 3 kişiyi katleden Cihan Oral 9 aydır yakalanmadı
15:35 'Filistin’de göç ve savaş' tartışıldı
15:30 Saldırılar protesto edildi: Rojava’nın özgürlük mücadelesine ses verin
15:25 Tülay Hatimoğulları: Suriye’nin yeniden inşasında tüm halklar ve inançlar yer almalı
15:00 Atanamayan öğretmen intihara sürüklendi
14:56 Amed’de ucuz yağ ve pirinç kuyruğu
14:56 Amed Barosu'ndan BM'ye Kuzey ve Doğu Suriye çağrısı
14:38 Nura Kurt’un taziyesine kitlesel ziyaret
14:28 Sevilay Çelenk: Rojava’daki direnişin yanında olacağız
14:21 Cezası onanan siyasetçi Gültekin Koçdemir cezaevine girdi
14:21 Güngören’de bina çöktü
14:07 Colani: Esad’a bağlı güçler dağıtılacak
13:55 Abdullah Öcalan ile görüşmenin bazı detaylarını ilk kez açıkladı
13:44 ‘Nefret söylemlerine karşı yaşam hakkının yanındayız’
13:24 DEM Partili Hülakü: Türkiye, Rojava’yı savaş ganimeti olarak görüyor
12:52 Avukat Çiçek’in davasında birleştirme
11:47 DEM Parti'den KESK'e ziyaret
11:07 Gazeteci Zeynep Kuray'ın duruşması ertelendi
11:03 'Yaşam hakkı ve özgürlük hakkı ihlal edilen avukatlar' sergisi
10:53 Ekolojik tahribatın yaşandığı bölgeler yasaklandı
10:52 Avukatlar İmralı’ya gitmek için başvurdu
10:31 Temelli'den Fidan'a: Güncellenmesi gereken sizin politikanızdır
10:27 Amed'de 'Hangi İnsan Hakları?' festivali başlıyor
10:00 CPT'ye İmralı başvurusu: İvedilikle ziyaret edilmeli
09:33 Avukat Şaman: ‘Umut hakkı’ için düzenleme yapılmalı
09:32 47 kitap ve 12 dergiye toplatma kararı
09:25 Cezaevinde Newroz halayına disiplin cezası
09:22 Mazlum Abdi'den Süleyman Şah türbesi açıklaması
09:22 Eski savaş pilotu Altan: Kürt düşmanlığından vazgeçilmeli
09:21 Arjantin'de 'Abdullah Öcalan'a özgürlük' mitingi hedefi
09:18 Yaşam hakları ihlal ediliyor, failleri cezasız bırakılıyor